Bài thơ Cuốc kêu cảm hứng
Khắc khoải đưa sầu giọng lửng lơ,
Ấy hồn Thục đế thác bao giờ?
Năm canh máu chảy đêm hè vắng,
Sáu khắc hồn tan bóng nguyệt mờ.
Có phải tiếc xuân mà đứng gọi,
Hay là nhớ nước vẫn nằm mơ?
Thâu đêm ròng rã kêu ai đó?
Giục khách giang hồ dạ ngẩn ngơ.
Tác giả: Nguyễn Khuyến.
Rút từ Quốc văn tùng ký (AB.383), Nam âm thảo (VHv.2381).
Bài thơ Cuốc kêu cảm hứng từng được sử dụng trong phần đọc thêm SGK Văn học 11 giai đoạn 1990-2006, nhưng đã được lược bỏ trong SGK Ngữ văn 11 từ 2007.
Chú giải:
– Ấy hồn Thục đế: Có bản chép là “Đấy hồn Thục đế”. Điển cũ kể rằng vua nước Thục mất nước, chết hoá thành con cuốc, suốt đêm ngày kêu ròng rã “Thục quốc, Thục quốc!”
– Thâu đêm ròng rã: Có bản chép là “Ban đêm ròng rã”.
Nguồn:
1. Cuốc kêu cảm hứng, Thơ văn Nguyễn Khuyến, NXB Văn học, 1971 (tái bản 1979)
2. Cuốc kêu cảm hứng, Nguyễn Khuyến – Tác phẩm, Nguyễn Văn Huyền chủ biên, NXB Khoa học xã hội, 1984
3. Cuốc kêu cảm hứng, Thi hào Nguyễn Khuyến: đời và thơ, Nguyễn Huệ Chi chủ biên, NXB Giáo dục, 1994.